NRC checkt: ‘Klimaatneutraal maken kost 1.000 mld’
Dat zei Thierry Baudet, partijleider van Forum voor Democratie, vorige week in de Tweede Kamer.
- Erik van der Walle
13 februari 2019 om 21:13
De aanleiding
Zeker 1.000 miljard euro. Zo hoog wordt volgens het Forum voor Democratie de rekening voor het klimaatneutraal maken van Nederland in 2050. Leider Thierry Baudet noemde het bedrag vorige week nog in het Kamerdebat over het ontwerp-Klimaatakkoord.
Waar is het op gebaseerd?
Op zijn website heeft het FvD uiteengezet waar ‘die 1.000 miljard’ vandaan komt. Daarbij gaat het om de kosten die tot en met 2050 gemaakt moeten worden om de uitstoot van broeikasgassen met 95 procent te beperken. Dat is het doel van de Klimaatwet die in december door de Tweede Kamer is aangenomen. Het FvD geeft geen raming voor de verduurzaming van de hele economie, maar beperkt zich tot de kosten van het klimaatneutraal maken van woningen en de realisering van 100 procent duurzame energie.
Het energieneutraal maken van de bijna 8 miljoen woningen kost volgens het Forum tot 2050 zo’n 235 miljard euro. Bron is het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) dat, op verzoek van het ministerie voor Economische Zaken en Klimaat, onderzoek naar de kosten deed. Nog eens 235 miljard euro is volgens het Forum nodig voor verduurzaming van alle andere gebouwen (kantoren, bedrijven, scholen). Als basis voor dit bedrag noemt het Forum een uitspraak van EIB-directeur Taco van Hoek. In een Elsevier-debat vorig jaar zei hij dat als je alle andere gebouwen energieneutraal moet maken „kan je er nog eens zo’n getal bij optellen”.
Zo zitten we volgens het Forum al bijna op de helft van de 1.000 miljard. Daar bovenop komen de kosten voor de verduurzaming van de energieproductie. Die worden door het Forum tot 2030 op 180 miljard euro geschat, aan de hand van een woensdag verschenen studie over het Energieakkoord uit 2013. Die studie komt echter met een schatting van 107 miljard euro. Navraag over het verschil levert bij het Forum geen reactie op.
Voor de volgende stap – 100 procent duurzaam in 2050 – worden de kosten op „400 tot 600 miljard euro” geschat. In werkelijkheid zijn de kosten volgens het Forum nog hoger, „omdat de inpassingskosten van een duurzaam aandeel logischerwijs exponentieel stijgen boven de 30%”. Want als je afhankelijker wordt van zonne- en windenergie, gaat leveringszekerheid steeds meer geld kosten. Maar een kwantificering van die 400 miljard of 600 miljard in Nederland ontbreekt. We zijn de 1.000 miljard al gepasseerd, terwijl de verduurzaming van de industrie en de landbouw nog niet is becijferd. „Ook deze sectoren emissieneutraal maken kost zonder twijfel opnieuw honderden miljarden”, zegt het Forum op zijn site.
Als Thierry, het genie, het onbenul blootlegt
En, klopt het?
De studie van het EIB naar het verduurzamen van de Nederlandse woningen spreekt inderdaad van 235 miljard aan investeringen. De totale besparingen, geeft directeur Van Hoek in een toelichting aan, worden op circa 82 miljard euro geschat. Maar het streven om alle woningen energieneutraal te maken gaat ver. De EIB-studie benadrukt dat het laatste stukje energieneutraal maken veel geld kost en relatief weinig besparing oplevert. Als alle huizen in Nederland het label A krijgen (voor de doelstelling van 2050 hoeven niet alle huizen energieneutraal te zijn) bedragen de kosten zo’n 80 miljard. En zijn de energiebesparingen relatief veel groter.
EIB doet nog onderzoek naar de kosten van het energieneutraal maken van bedrijfsgebouwen, scholen en kantoren. Van Hoek herhaalt zijn verwachting dat die investeringen fors zijn en in de orde kunnen liggen van het energieneutraal maken van woningen.
Onderzoeksmedewerker Steven van Polen van het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht dat de investeringen in die zogeheten utiliteitsgebouwen lager zullen zijn dan in de woningbouw. „Een loods of een ziekenhuis is niet te vergelijken met een woonhuis. Moet je een loods wel helemaal isoleren? Bij bedrijven hoeft het niet altijd op kamertemperatuur te zijn.”
Wat betreft de CO2-reductie gaat het PBL ervan uit dat de jaarlijkse meerkosten voor de Nederlandse samenleving in 2030 (een halvering van de CO2) oplopen tot een bedrag dat tussen de 3 en 4 miljard euro ligt. Inclusief de kosten uit het nog lopende Energieakkoord van 2013 komt PBL dan in 2030 uit op 6 tot 7 miljard euro in dat jaar. In die berekening is alles meegenomen, niet alleen woningen en energie.
Oplopend tot 2050 komt het PBL, de belangrijkste kabinetsadviseur inzake het klimaat, uit op 25 miljard euro meerkosten in dat jaar. Het kan hoger worden als niet wordt gekozen voor bijvoorbeeld biomassa of opslag van CO2.
„Wij kijken naar nationale kosten en rekenen daarbij belastingen en subsidies niet mee. Dat zijn binnen onze grenzen slechts overdrachten. Subsidies, investeringen en belastingen worden bij andere berekeningen vaak bij elkaar opgeteld en zo drijf je het bedrag op tot astronomische hoogte”, zegt wetenschappelijk onderzoeker Bart Strengers van PBL. De berekening van het Forum is volgens hem „geen berekening maar een slag in de lucht”. Daar komt bij dat het PBL ook de baten van investeringen in de berekening meeneemt. Bijvoorbeeld een lagere energierekening in woningen of minder import van olie en gas.
Wie de door het PBL verwachte meerkosten tot en met 2050 optelt, komt ook tot respectabele bedragen om Nederland klimaatneutraal te maken. Als de jaarlijkse kosten oplopen tot 25 miljard in 2050, telt dit snel op tot zo’n 300 miljard euro. Veel geld, maar wel verspreid over dertig jaar, en ongeveer 1 procent van het bbp tot 2050. Tenminste, als we, zoals het Forum voorspelt, niet „een zeer groot deel van onze economische productie en bedrijven” verliezen door de energietransitie.
Conclusie
Dat de overgang naar een bijna klimaatneutrale economie veel geld kost, valt niet te bestrijden. Verspreid over ruim dertig jaar gaat het om investeringen van honderden miljarden euro. En zeker in de richting van 2050 zijn de onzekerheden nog groot en is onduidelijk wie de hoogste rekening krijgt. Maar de berekening van het Forum voor Democratie van de „ruimschoots” 1.000 miljard is niet accuraat, bestrijkt slechts een deel van de transitie en houdt geen rekening met de opbrengsten van de transitie. We beoordelen de stelling als onwaar.
Erik van der Walle