25 vragen over het presidentschap van Trump
Roundup Hoe wordt er wereldwijd gereageerd op Trumps overwinning? Aan welke kiezers heeft hij die te danken, en wat zijn zijn plannen eigenlijk? Dag één van het Trump-tijdperk samengevat in NRC-verhalen. Dit artikel wordt regelmatig aangevuld.
- Redactie NRC
9 november 2016
Foto AP
- Hoe kon een politieke amateur winnen?
Naast het Amerika van Barack Obama (divers, stedelijk, hoogopgeleid) bestaat het oude Amerika ook nog: vergeten, vergrijsd, angstig over de toekomst, boos op Washington. Dát Amerika zorgde voor de grootste politieke sensatie in de naoorlogse Amerikaanse geschiedenis. Trump spleet de Democratische coalitie van minderheden en arbeidersklasse in tweeën, door die laatste groep naar zich toe te trekken. Ook onder latino’s en vooral de ‘evangelicals’ deed hij het beter dan verwacht. Zo geven veel latino’s Donald Trump gelijk.
- Wat voor man is de nieuwe president?
Zakenman Trump verenigt twee eigenschappen in zich die veel bij Amerikanen voorkomen: het sociaal darwinisme, waarin alleen de sterkste overleeft, en bestaansrecht heeft. En het ‘willen is kunnen’-evangelie, dat christelijke wortels heeft, maar ook onder seculiere Amerikanen leeft.
- Wat gaat president Trump doen?
Over zijn plannen heeft Donald Trump weinig twijfel laten bestaan. Het eerste wat hij straks als president zal doen? Obamacare afschaffen.
- Hoe hebben de Senaatsverkiezingen uitgepakt?
Ook in het Huis van Afgevaardigden en in de Senaat is er nu een conservatieve meerderheid. Trump kan voor lange tijd invloed hebben op de politiek: met het Huis en de Senaat mee kan Trump een negende doorslaggevende rechter benoemen in het Supreme Court.
- Hoe wordt gereageerd in het Trump-kamp?
De woede die zijn campagne kenmerkte, liet Donald Trump in zijn overwinningstoespraak woensdagochtend achterwege, in het bijzijn van honderden supporters. Ook vlakbij de grens met Mexico vieren Trump-aanhangers de overwinning van hun kandidaat. Ik ben “géén xenofobe gek”, zegt oud-marinier Darby. “Dit is een anti-corruptiestem.
- Hoe groot is de deceptie voor Hillary Clinton?
“Donald Trump wordt onze president. We zijn hem verplicht ons open op te stellen en hem een kans te geven om te leiden.” Met die woorden spoorde Hillary Clinton haar aanhang aan zich neer te leggen bij de uitslag. Een dag na de politieke aardschok gaf Clinton alsnog haar concession speech waarin ze publiekelijk haar verlies erkende. Daaruit bleek ook hoe groot de verslagenheid in het Democratische kamp is.
- Wie worden de ministers in Trumps kabinet?
Een van de eerste prioriteiten van Donald Trump is het aanstellen van een kabinet. Daar ligt al een lijstje met kandidaten voor klaar. Het gaat om Republikeinse kopstukken, zoals oud-voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Newt Gingrich, oud-burgemeester van New York Rudolph Giuliani en gouverneur van New Jersey Chris Christie. Maar ook vertrouwelingen van Trump maken kans op een plek in het kabinet. Ex-Goldman Sachs-bankier Steven Mnuchin wordt getipt voor het ministerie van Financiën. Oliemagnaat Forrest Lucas zou een kans maken op het ministerie van Binnenlandse Zaken. Een andere kandidaat voor die post: Sarah Palin, de voormalige gouverneur van Alaska.
- Waarom zaten bijna alle peilingen ernaast?
De nederlaag van Hillary Clinton betekent ook een nederlaag voor bijna alle opiniepeilers in de Verenigde Staten. Verreweg de meesten voorspelden de afgelopen dagen dat Clinton makkelijk zou winnen, ze discussieerden alleen nog over hoe zeker dat was. Twee verklaringen.
- Had niemand deze uitkomst verwacht?
Jawel. Filmmaker Michael Moore gaf al in juli vijf redenen waarom Trump zou winnen. Maar ook lazen veel Amerikaanse media lezen nog eens na wat professor Allan Lichtman schreef in zijn boek Predicting the Next President: The Keys to the White House 2016. Al sinds 1984 heeft hij de uitslag van de verkiezingen goed. Trumps winst voorspelde hij al in september. En dan waren er natuurlijk nog de Simpsons.
- Hebben Amerikaanse media dan zitten slapen?
Ook al hebben we een paar werkloze arbeiders geïnterviewd, we namen de Trump-fan nooit serieus, schrijft mediacolumnist Margaret Sullivan van The Washington Post. “Wij journalisten mogen onszelf dan soms als cynisch of verbeten proberen af te schilderen, maar we kunnen ook idealistisch en zelfs naïef zijn. We wilden geloven in een land waar fatsoen en beschaving er nog toe deden en waar iemand die zo grof, hatelijk en onbeheerst was nooit zou kunnen worden gekozen – omdat Amerika daar boven stond.”
- Betekent dit het einde van de liberale democratie?
De westerse naoorlogse elite is knock-out. Het establishment, dat de democratische wereld sinds de Tweede Wereldoorlog domineerde, hangt in de touwen. Niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook in Europa dat zich opmaakt voor een belangrijk verkiezingsjaar in 2017. Als Europa komend jaar Amerika volgt, ontstaat er een nieuwe wereldorde.
- Wat zijn de economische consequenties van Trumps zege?
Donald Trump heeft economische plannen zat, maar die zijn onuitgewerkt, wild en niet zelden tegenstrijdig. En financiële dekking is er nauwelijks. Geen wonder dat er woensdag op de financiële markten flinke verwarring én verlamming heerste. Dit zijn de belangrijkste economische aspecten van Trumps verkiezingszege.
- Wat betekent dit voor vrouwen?
Aanhangers van Hillary Clinton togen dinsdag vol goede moed naar Manhattan. Voor het eerst zou een vrouw tot president worden gekozen. Ze kwamen bedrogen uit, maar zijn niet boos of op zoek naar een zondebok. Ze zijn vooral geschokt door de omvang van zijn aanhang, vertelt een supporter. “Iedereen dacht dat Trump een grap was, nu blijkt dus dat de helft van ons land zo denkt als hij.”
- Wat betekent dit voor Afro-Amerikanen?
In de bekende zwarte wijk Harlem op Manhattan heerst ongeloof en verbijstering. “Trump heeft de afgelopen maanden op alles afgegeven, mensen bedreigd en geïntimideerd, voornamelijk de latino’s en andere immigranten. Maar Trump is er ook niet voor de Afro-Amerikanen, hij is er alleen voor de witte Amerikanen. Waar staan wij zwarte Amerikanen in dit verhaal, vraag ik me af. Het is heel beangstigend.”
- Wat zijn de gevolgen voor het klimaatakkoord van Parijs?
Trump of Clinton, dat is een verschil van 3,4 gigaton kooldioxide. Donald Trump gelooft niet dat klimaatverandering een serieus probleem is. Dat kan gevolgen hebben voor de onderhandelingen over reductie van broeikasgassen en de strijd tegen de opwarming van de aarde.
- Hoe denkt Trump IS te gaan uitroeien?
Over het Midden-Oosten heeft Trump veel tegenstrijdige standpunten ingenomen. De invasie van Irak was volgens hem een vergissing maar vertrekken in 2010 ook. Over Syrië zei hij in mei: „Ik zou weggebleven zijn uit Syrië en ik zou niet zo hard gevochten hebben tegen Assad.” In zee gaan met Poetin en Assad zou Trump in het kamp van Iran doen belanden, die andere bondgenoot van Damascus. En Iran, in het bijzonder Obama’s nucleaire deal met Iran, is een ander speerpunt van Trumps campagne: het ontmantelen van die deal noemde hij als zijn eerste prioriteit.
- Wat zijn de geopolitieke gevolgen?
De verkiezing van Trump betekent niet alleen voor de Verenigde Staten maar voor de hele wereld nu vooral één ding: onzekerheid. De Amerikaanse president heeft de wereld niet erg grondig voorbereid op zijn buitenlands beleid en de wereld heeft zich niet grondig voorbereid op Donald Trump. In een extreem scenario trekt Trump de VS terug van het wereldtoneel, duwt hij de liberale na-oorlogse wereldorde omver en krijgen de assertieve tegenstrevers – denk: Rusland, China, Iran, Syrië – meer ruimte om hun eigen koers te varen.
- Hoe reageert Rusland?
In het Russische parlement klonk dinsdagochtend applaus, nadat de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen bekend werd gemaakt. De Russische politiek had niet veel hoop op een overwinning van Trump. Toen het in de vroege dinsdagochtend duidelijk werd dat Trump de overwinning niet meer kon ontgaan, reageerden Russische politici verheugd, maar ook nog voorzichtig. „Ik wil heel graag geloven dat met een nieuwe Amerikaanse president een meer constructieve dialoog tussen Rusland en de VS mogelijk is”, zei Doema-voorzitter Vjatsjeslav Volodin.
- Wat betekent dit voor de relatie met Mexico?
Mexico werd werd woensdag wakker in zijn ergste nachtmerrie. Komt er nu daadwerkelijk een muur? Wordt het handelsverdrag NAFTA, waarop de Mexicaanse economie goeddeels is gebouwd, afgeschaft? De Mexicaanse peso liep daar in ieder geval al op vooruit door woensdag tot zijn laagste punt sinds 1994 te dalen ten opzichte van de dollar. Toch feliciteerde de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto zijn toekomstige ambtgenoot. Al klonk uit zijn boodschap, „Mexico en de VS zijn vrienden”, meer hoop dan overtuiging.
- Versterkt dit het anti-EU-sentiment?
De overwinning van Trump is een opsteker voor de anti-establishmentbewegingen in Europa, die toch al aan de winnende hand zijn. De Brexit in Engeland kan een nieuwe betekenis krijgen. De ruimte om te spelen met de uitkomst van het referendum is voor premier Theresa May op slag een stuk kleiner geworden. In de VS regeert immers een president die ook niets moet hebben van ongebreidelde vrijheid voor handel en arbeid. Ook Geert Wilders – en in zijn voetspoor Thierry Baudet en andere anti-EU’ers – kunnen de zege als een opkontje ervaren
- Hoe reageren Europese leiders?
De Duitse bondskanselier Merkel heeft Donald Trump woensdag niet alleen gefeliciteerd, maar hem er ook meteen aan herinnerd dat de nauwe band met Amerika is gebaseerd op bepaalde waarden. Als machtigste leider in Europa bood ze Trump “nauwe samenwerking” aan – maar ze verbond daar meteen de voorwaarde aan dat de nieuwe president die waarden respecteert. In de Nederlandse politieke reacties overheerst eveneens – van links tot rechts – de realiteitszin: Amerika is een belangrijke bondgenoot en handelspartner waarmee samengewerkt moet worden. Dit zijn de belangrijkste reacties op een rij.
- Wat zijn de gevolgen voor Nederlandse populisten?
Nederlandse politici hebben verschillende reacties op de verkiezingszege van Trump, maar over één ding zijn ze het eens: het heeft verregaande gevolgen voor de Nederlandse politiek. SP-leider Emile Roemer en Geert Wilders zien de winst van Trump als een teken dat ook de Nederlandse anti-establishment politici het goed zullen gaan doen bij de verkiezingen in maart volgend jaar. Andere partijen zijn voorzichtiger, maar ook PvdA-leider Diederik Samsom ziet er een onderstroom in van “mensen die het gevoel hebben dat het met andere mensen beter gaat, maar niet henzelf.” PvdA, GroenLinks en CDA beloofden opnieuw beter naar de klachten van deze burgers te luisteren.
- Won Trump mede dankzij Silicon valley?
Als er één plek is waar Donald Trump impopulair is, is het Silicon Valley. Tegelijkertijd heeft de technologische revolutie die Silicon Valley aanjaagt sterk bijgedragen aan de toegenomen economische ongelijkheid. Deze is een belangrijke oorzaak voor de onvrede onder veel Amerikanen. Anders dan de grote techbedrijven zelf graag vertellen, leidt de snelle ontwikkeling van technologie eerder tot een groeiende kloof tussen bevolkingsgroepen dan dat die ze dichter bij elkaar brengt.
- Hoe gaan beleggers om met politieke risico’s als Trump en de Brexit?
Beleggers reageerden niet paniekerig op Trumps zege. De Amerikaanse aandelenindices stonden woensdag alweer hoger dan voor de verkiezingen, onder meer vanwege Trumps verzoenende woorden na de uitslag. Maar daarmee is het verhaal niet ten einde. Het sleutelwoord is onzekerheid.